Położenie geograficzne Gminy Sztabin
Gmina Sztabin położona jest w północno - wschodniej części Polski, w powiecie augustowskim województwa podlaskiego.
Zajmuje powierzchnię 362 km kwadratowych, zamieszkuje ją 5613 osób w 40 wsiach (dane dotyczą 2002 roku).
Gmina ma charakter typowo rolniczy - użytki rolne zajmują powierzchnię 15938 ha, w tym grunty orne 6277 ha (słabej jakości - V - VI klasa bonitacyjna), oraz użytki zielone 10053 ha, które stanowią naturalną bazę rozwoju hodowli bydła i produkcji mleka. W gminie zarejestrowanych jest 1080 gospodarstw rolnych o średniej pow. 17 ha. Ponad 14500 ha powierzchni gminy zajmują lasy, które są pozostałościami po dawnych kompleksach Puszczy Krasnybór i Jaminy, oraz po części Puszczy Augustowskiej.
Teren gminy obejmuje w dużej części tereny o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych, w tym tereny Biebrzańskiego Parku Narodowego, Kanał Augustowski ze śluzami w Sosnowie i Dębowie, wieś - skansen Jagłowo, duże kompleksy leśne z rezerwatami Glinki i Kozi Rynek.
Biebrzańskie bagna zawsze były utrapieniem rolników. Dziś jednak jest to prawdziwy powód do dumy - naturalne bagna, rozlewiska i torfowiska uznane zostały za unikatowy teren w skali Europy. Dodatkowym walorem jest bezpośrednie sąsiedztwo Puszczy Augustowskiej. W sumie - raj dla turystów, historyków oraz przyrodników.
Mapa – Gmina Sztabin
Sztabin - Gmina Sztabin - Rzeczpospolita Sztabińska
Sztabin (powiat augustowski, gmina Sztabin) miejscowość początkowo zwana jako Osinki, powstała pod koniec XVI wieku. Pierwsza o niej wzmianka pochodzi z 1598 roku, kiedy to w akcie fundacyjnym parafii krasnoborskiej odnotowano sioło Osinki posiadające 10 włók ziemi.
Duże dobra krasnoborsko-sztabińskie od XVI wieku do początków wieku XIX należały do możnego rodu Chreptowiczów (wybudowali oni w pocz. XVII wieku w Krasnymborze piękny, murowany kościół, mauzoleum rodowe, który ufundowany jako cerkiew unicka, był obsługiwany przez bazylianów, a później dominikanów opiekujących się cudownym obrazem Matki Bożej Krasnoborskiej) a następnie przeszły na Brzostowskich (zachowały się murowany dwór i oficyna z pocz. XIX wieku w nieodległym Cisowie gdzie mieszkali właściciele dóbr).
Jednym z dziedziców majątku i miejscowości był Joachim Chreptowicz (1729-1812), podskarbi i kanclerz Wielkiego Księstwa Litewskiego, jeden z twórców Komisji Edukacji Narodowej, magnat o imponującej fortunie, jedna z najbardziej wpływowych osób swojej epoki. W 1757 roku wszedł w posiadanie dóbr krasnoborsko-sztabińskich. W 1766 roku Chreptowicz uzyskał przywilej królewski na targi i jarmarki w Sztabinie. Jest to bardzo ważny dokument królewski stwierdzający miejskość Sztabina, kończący akcję urbanizacyjną Joachima. Śmiało można powiedzieć, że w 2016 roku Sztabin obchodzi 250-lecie miejskości potwierdzone przywilejem królewskim.
Jego wnuk Karol hrabia Brzostowski (zm. 1854) podniósł dobra gospodarczo, rozwinął przemysł, przeprowadził reformy społeczne i stworzył słynną Rzeczpospolitą Sztabińską, którą zapisał poddanym.
Do dzisiaj w Sztabinie zachował się regularny rynek wytyczony przez Joachima w latach 60. XVIII wieku (wtedy nastąpiła zmiana nazwy na Sztabin). Przy rynku (w większości urządzonym jako skwer – park) znajduje się ładny neogotycki kościół. Na palcu przykościelnym stoi popiersie Joachima Chreptowicza i nagrobek ks. Jakuba Rółkowskiego, pamiętnikarza, budowniczego świątyni, który zginął podczas bombardowania w 1941 roku. Przy parku jest też popiersie hrabiego Karola Brzostowskiego.
Na cmentarzach w Sztabinie, Jaminach i Krasnymborze zachowały się przepiękne nagrobki żeliwne pochodzące z huty Karola Brzostowskiego, w tym imponujący neogotycki nagrobek Wiktorii Rymaszewskiej w Krasnymborze.
Autor: Grzegorz Ryżewski
Tereny Gminy Sztabin ("Rzeczpospolita Sztabińska") mają bardzo ciekawą historię. Książki i cała literatura, która jest dostępna w naszej bibliteczce na pewno przybliży i pozwoli poznać Wam piękno tego zakątka.
Książki i literatura dotycząca Gminy Sztabin
Galeria zdjęć - Sztabin
